DMR (Digital mobile radio) is een open standard gedefinieerd in de European Telecommunications Standards Institute (ETSI).
DMR is ontwikkeld voor commerciële toepassingen. Er wordt een uniek nummer voor de identificatie gebruikt. Dit in tegenstelling tot identificatie middels het callsign zoals gebruikelijk in de amateur wereld.
De modulatievorm is 4FSK. Net zoals bij C4FM. Dit betekent een data rate van 9600 bits/sec. Gelijk aan die van C4FM en dubbel zo veel als bij D-Star.
Netwerken
Ook bij DMR zijn in de tijd meerdere (gescheiden) netwerken ontstaan.
- DMR MARC (Motorola Amateur Radio Club)
- DMRplus (Legacy Hytera)
- BrandMeister (BM)
Het BrandMeister netwerk is door Duitse en Russische amateurs opgezet, en is momenteel het meest gebruikte netwerk in de amateur wereld.
Presentaties over DMR
Tiers
DMR kent drie 'varianten' - Tiers genoemd. Kort samengevat:
- Tier I
- Simplex directe verbinding
- Tier II
- verbinding via repeaters en hotspots
- Tier III
- Truncking
In de amateur wereld worden Tier I en II gebruikt. Als je een portofoon aanschaft zorg dan dat deze Tier II aankan. Meestal kunnen dergelijke portofoons ook Tier I aan.
Overzicht
Om een verbinding op te zetten met DMR zul je een aantal zaken op je set / portofoon moeten instellen:
- RX en TX frequentie van de repeater danwel hotspot
- de DMR Talkgroup (TG-xxxx)
- het tijdslot (TS) TS1 of TS2
- de Color-code (0 ... 15)
Maak je verbinding via een eigen hotspot, dat zul je daar ook een Master server moeten instellen. Voor Nederland is dat Master:
Hieronder op de pagina worden de verschillende onderdelen nader uitgelegd.
Tijdslot (TDMA)
TDMA (Time-division multiple access) is de techniek die mogelijk maakt meerdere gelijktijdige informatiestromen over één frequentie te sturen.
Het DMR netwerk heeft 2 tijdsloten (time slots), TS1 en TS2. De beschikbaarheid van twee tijdsloten betekent dus dat er twee gescheiden “kanalen” worden gebruikt over één frequentie met een bandbreedte van 12,5 kHz.
Een DMR tijdslot heeft een lengte van 30 ms. Daarvan wordt 27,5 ms daadwerkelijk gebruikt, gevolgd door 2,5 ms niets. Vandaar het hakkelende geluid als je DMR in (analoog) FM beluistert. Vanwege de twee tijdsloten moet 60 ms analoog audio dus in een 27,5 ms digitaal tijdslot worden gestopt.
De twee tijdsloten worden los van elkaar gebruikt. Om dus het juiste 'kanaal' te gebruiken moet het juiste tijdslot worden ingesteld.
Master servers
Het Brandmeister DMR netwerk bestaat uit een veertig-tal z.g. Masters.
Dit zijn servers waarop het DMR verkeer wordt afgehandeld en (onderling) doorgestuurd. Op deze Masters worden tevens de Talkgroups beheerd.
Talkgroups
Talkgroups zijn 'praat-groepen'. Elke Talkgroup heeft een uniek nummer. De Talkgoups zijn georganiseerd naar landen / regio's / interesse / ...
Talkgroup 20411 - MMX411
Sinds augustus 2018 is er een TalkGroup voor lokale (ZOD) QSO's en om te experimenteren met Hotspots en Codepluggen.
Talkgroups (TG’s) en tijdsloten (TS's)
Er zijn er veel en veel meer, maar hieronder een selectie van handige Talkgroups. Het overzicht komt van DMR-Limburg / Repeatergroep PI1ZLB en geldt dus voor Zuid-Nederland. Vandaar dat hun regionale TG 2043 statisch gekoppeld is op TS2, en de rest dynamisch.
- TS2 TG-9 - Lokaal (dynamisch)
- TS1 TG-91 - Worldwide (dynamisch)
- TS1 TG-92 -Europa (dynamisch)
- TS1 TG-204 -Nederland (statisch)
- TS1 TG-922 -Nederlandstalig (dynamisch)
- TS2 TG-2041 - Noord-Nederland (dynamisch)
- TS2 TG-2042 - Midden Nederland (dynamisch)
- TS2 TG-2043 - Zuid Nederland (statisch)
- TS2 TG-2044 - Oost Nederland (dynamisch)
- TS2 TG-2045 - Tech Talk (dynamisch)
- TS2 TG-2046 -
- TS2 TG-20494 - koppeling met Fusion reflector YSF444 (dynamisch)
- TS1 TG-2049881 - koppeling met D-Star reflector XRF088A (dynamisch)
- TS1 TG-2049882 - koppeling met D-Star reflector XRF088B (dynamisch)
- TS2 TG-2061 -Noord België (dynamisch)
- TS2 TG-2062 - Zuid België (dynamisch)
- TS2 TG-9999 - Lokaal Echo, modulatie test (dynamisch)
Zoals je ziet is de combinatie TS & TG van belang (en ook nog de Color-code [hier niet vermeld]).
Statisch of dynamisch gekoppelde Talkgroups
Een statische gekoppelde Talkgroup is actief verbonden met het DMR netwerk. Dit betekent dat er altijd netwerkverkeer is tussen de DMR repeater / hotstpot en de DMR Master server. Ongeacht of er daadwerkelijk iemand luistert. Een lokale gebruiker kan deze koppeling niet veranderen.
Een dynamische gekoppelde Talkgroup wordt pas actief als een gebruiker deze Talkgroup activeert (door even de microfoon in te knijpen). Vanaf dat moment loopt er netwerkverkeer tussen de DMR repeater / hotspot en de DMR Master server gedurende een periode van 15 minuten. Na deze 15 minuten vervalt de koppeling.
Ontkoppelen
Wil je ontkoppelen van de dynamische gekoppelde Talkgroup(s), dan doe je dat door TG-4000 te kiezen en even de PTT in te drukken.
Color-code
De Color-code is vergelijkbaar met CTCSS in de analoge wereld. Heb je niet de overeenkomstige Color-code ingesteld, dan hoor je niets... Er zijn 16 Color-codes 0 .. 15.
Simplex en Full-Duplex
DMR maakt gebruik van (TDMA) tijdsloten. Is slechts één tijdslot in gebruik tijdens een verbinding, dan wordt alleen dat tijdslot uitgezonden. De zender is dus maar 27,5 van de 60 ms in de lucht. Vandaar ook het reutelende signaal als je er in FM naar luistert.
Bij DMR Tier II en gebruik bij een repeater zal de repeater altijd beide tijdsloten uitzenden. Omdat de repeater (split) op een andere frequentie luistert, kunnen twee portofoons tegelijkertijd uitzenden, vermits de één TS1 gebruikt en de ander TS2.
Vanwege deze techniek kunnen dus twee gesprekken tegelijkertijd naast elkaar worden gevoerd.
In de amateur wereld is de verbinding simplex.
In de professionele wereld kan gekozen worden tussen simplex of full-duplex. De inrichting van de codepug (zie hieronder) bepaalt wat mogelijk is. Bij een full-duplex verbinding zijn beide tijdsloten (op dezelfde frequentie) nodig. Tevens heb je een full-duplex portofoon nodig.
Het gebruik van de twee tijdsloten is dus een afspraak die de beheerder van het DMR netwerk bepaalt en implementeert in het netwerkt en middels de codeplug op de portofoons. In een groter netwerk zijn er uiteraard meerdere repeaters die op meerdere frequenties werken en onderling gekoppeld zijn.
Dit geldt ook voor gebruik van DMR in de amateur wereld. Het (door amateurs opgezette en beheerde) BrandMeister netwerk is daar het centrale systeem.
Reflectoren
Een Reflector is iets anders dan een Talkgroup.
Een Reflector is gelinkt aan een Talkgroup. Reflectoren hebben nummers tussen 4000 en 4999.
Repeaters in de Regio
- PI1NOG
- locatie Delfzijl
- frequentie 438.150 -7,6 shift
- TS1:
- TS2:
- overzicht op Brandmeister
- PI1TWE
- locatie Hengelo
- frequentie 438.275 -7,6 shift
- TS1: TG 204 - Nederland (statisch)
- TS2: TG 2044 - Oost Nederland (statisch)
- overzicht op Brandmeister
- PI1GRL
- locatie Groenlo
- frequentie 438.325 -7,6 shift
- TS1: TG 204 - Nederland (statisch)
- TS2: TG 2044 - Oost Nederland (statisch)
- overzicht op Brandmeister
Meer informatie over repeaters in de regio:
DMR-Id aanvragen
Voor DMR heb je een zogenaamd DMR-Id nodig. Anders dan bij D-Star en C4FM is dit niet je callsign maar een nummer. Voor Nederlandse amateurs begint dit nummer met 204 (2 is Europa).
Sinds 2015 zijn de DMR en D-Star (CCS) registraties samengevoegd. D-Star heeft een tot dan toe 4 cijferig CCS nummer. Het nieuwe nummer voor beide systemen heeft nu 7 cijfers en heet daarom CCS7.
Lees goed de beschrijving voor aanmelding.
Portofoon configureren
DMR is primair bedoeld voor commerciële inzet. Daarbij is het vaak zo dat verschillende mensen onderling contact hebben binnen een groep (z.g. Talkgroups). Meerdere groepen kunnen werkzaam zijn binnen hetzelfde radio-netwerk.
Vanwege de commerciële opzet is het niet mogelijk de portofoon vanaf het apparaat zelf te programmeren (lees kanalen toe te voegen en te wijzigen). De portofoons worden moeten derhalve vooraf geprogrammeerd worden.
Een portofoon moet in de amateur toepassing vergelijkbaar vooraf geprogrammeerd worden. Dit programmeren levert een z.g. Codeplug op. Dit is een bestand wat eenmalig naar de portofoon geüpload wordt. Pas dan is de portofoon bruikbaar in DMR mode.
Codeplug
Zelf een codeplug maken kan, maar is een hele klus, en vergt gedetailleerde kennis van hoe DMR werkt.
Er zijn echter op internet kant en klare codepluggen beschikbaar voor diverse typen portofoons. Zo'n kant en klare codeplug is vaak heel compleet, en is een goed begin om vervolgens zelf wijzigingen aan te brengen.
Wel altijd je roepnaam en DMR-Id invullen bij de 'General settings' !!!
Als je de structuur van het DMR protocol eenmaal begrijpt is het aanpassen van zo'n codeplug prima te doen. Het blijft wel veel werk, maar het programma waarmee je de codeplug aanpast is vrij overzichtelijk.
Hotspot
Maak je verbinding met een eigen hotspot, dan kun je de hotspot je eigen DMR-Id geven. Zowel het DMR-Id van de portofoon als de hotspot zijn dan hetzelfde.
Heb je meerdere hotspots die je tegelijkertijd wilt gebruiken, dan werkt dit (één zelfde id gebruiken op meerdere hotspots) niet. BrandMeister staat toe een volgnummer van twee posities (01 .. 99) toe te voegen aan het DMR-Id van de Hotspot. Zo blijven de hotspots uniek in het netwerk.
NB. Gebruik je meer dan één portofoon dan mag je daar je eigen DMR-Id gebruiken. Let wel op dat je niet twee uitzendingen tegelijkertijd maakt. Ook dan is er geen uniek id in het netwerk. Ook dan kan elke portofoon een volgnummer van twee posities krijgen.
BrandMeister hotspot Dashbord
Op de BrandMeister website kun je zien met welke Talkgroups je eigen hotspot verbinding heeft.
Heb je nog geen BrandMeister account, dan zul je eerst een account moeten registreren.
Ben je ingelogd (en je hebt al eens verbinding gemaakt met je hotspot) dan zie je links in het menu je eigen hotspots. Je ziet ook welke actief verboden zijn. Heb je meerdere hotspots, dan kun het het DMR-Id van de hotspot een volgnummer 01 .. 99 geven on ze te onderscheiden.
Selecteer een hotspot en je kunt wat gegevens wijzigen. Klik op (View) en je krijg een live overzicht. Je ziet o.a. de locatie op de kaart, de laatste 5 eigen TX doorgangen en linksonder met welke Talkgroups je verbonden bent. Het symbooltje geeft aan of het of de Talkgroup statisch of dynamisch gekoppeld is. Vooral bij gebruik van BlueDV is dit handig, omdat het programma zelf niet laat zien met welke Talkgroup een actieve koppeling is.
In het (Edit) deel van deze pagina kun je statisch gekoppelde Talkgroups voor de betreffende hotspot instellen. Handig als de hotspot software dit zelf niet kan (zoals bijvoorbeeld BlueDV).
Zo'n hotspot pagina ziet er dan in werkelijkheid zo uit:
- DVMega/BlueDV hotspot van PAØROB
(je kunt in de URL je eigen hotspot DMR-Id invullen, ook als je geen account hebt)
Je kunt ook zoeken in de lijst van alle hotspots, maar dan moet de hotspot wel (toevallig) online zijn.
Meer informatie
DMR netwerk dashboards
- BrandMeister Netwerk
- Lijst met BrandMeister Hotspots (doorzoekbaar)
- hamdigitaal.nl/dmr-in-nederland
- dmr-utah.net/talkgroups
- BrandMeister Tool (Android App)
Live Meeluisteren
- Hose Line - BrandMeister
Selecteer een continent en vervolgens eventueel een land. Je krijgt dan een overzicht van de actieve TalkGroepen. Voor Nederland ziet dat er ongeveer zo uit:
Kies een TalkGroup on live mee te luisteren.
Klik op "Calls" om weer terug te gaan naar het overzicht.
Technische informatie
Bijlagen:
- Amateur Radio Guide to Digital Mobile Radio (DMR)
By John S. Burningham, W2XAB February 2015
- DMR Association White Paper: Benefits and Features of DMR
- Zeek complete en uitgebreide beschrijving voor het programmeren van de MD-380 portofoon. Tevens veel algemeen bruikbare informatie over DMR functies
